De vernietiging van de eindtermen in juni vorig jaar en de daaruit resulterende 'minimumdoelen' die nu voorliggen, gaan namelijk in tegen de belangen van kinderen en jongeren. Hun (mentale) gezondheid en leerprestaties staan nu nog meer onder druk dan al het geval was, terwijl gezondheid net een voorwaarde is om te kunnen leren.
De nieuwe eindtermen voor het gewoon secundair onderwijs waren een stap in de goede richting voor de gezondheid van de Vlaamse leerlingen. We evolueerden van ietwat vrijblijvende vakoverschrijdende eindtermen gezondheid naar resultaatsgerichte eindtermen. Die gaven duidelijkheid aan scholen en waren gemakkelijk evalueerbaar aangezien de nodige kennis erin vermeld stond. Een hele stap vooruit. Samen met het decreet op leerlingenbegeleiding vormde het een mooi aanknopingspunt voor een preventief gezondheidsbeleid in scholen. De volgende generatie leerlingen zou veiliger en gezonder opgroeien, klaar om de uitdagingen van de toekomst aan te pakken.
Doordat het Grondwettelijk Hof de eindtermen voor de tweede en derde graad heeft vernietigd, is de klok teruggedraaid. Er blijven nu slechts vage minimumdoelen over die de gezondheidsthema’s algemeen omschrijven als beweging, voeding, hygiëne, relationele en seksuele integriteit. Een voetnoot in de bijna 600 minimumdoelen.
Extra ballast schrappen is voor een vakleerkracht een zegen. Die leerkracht kan dan vanuit eigen expertise weer invulling geven. Bij gezondheidslessen is er echter geen vakleerkracht, en er is nauwelijks voorbereiding vanuit de lerarenopleiding. Gemotiveerde leraren moeten binnen hun school vaak strijden voor meer lestijd rond gezondheid, en de duidelijke eindtermen waren daar een handig argument bij. Secundaire scholen kunnen vanaf september 2025 drie gezondheidsthema’s minimaal aanraken en het daarbij houden, terwijl gezondheid veel breder gaat dan dat. Scholen zijn gemotiveerd om rond diverse aspecten van gezondheid te werken, maar het lerarentekort is ook een realiteit. En zo dreigen leerlingen leerkansen te missen.
Kind van de rekening
Scholen en hulpverleningsorganisaties worden dagelijks geconfronteerd met een gebrekkige lichamelijke, mentale en seksuele gezondheid van kinderen en jongeren: kinderen met lege brooddozen en enkel wat snoep tijdens de middagpauze, naaktfoto’s van leerlingen die worden doorgestuurd, jongeren die zich niet kunnen concentreren door kopzorgen, pubers die tijdens de middagpauze cannabis roken ... Het CLB en andere hulpverleningsdiensten pakken die problemen aan, maar de school kan helpen om ze te voorkomen. De preventieve gezondheidssector zet al decennia in om scholen hierrond te sensibiliseren en beleidsmatig te ondersteunen. Het minimumdoel rond gezondheid geeft echter een tegenstrijdig signaal naar scholen: ‘gezondheid van leerlingen is belangrijk... als er nog tijd over is’. De houvast die scholen hadden is volledig weg. Vooral de leerlingen die in een minder gezonde context opgroeien, dreigen benadeeld te worden.
Na jarenlange inspanningen van zowel onderwijs- als gezondheidspartners voor de implementatie van een gezondheidsbeleid op school, is de schrapping van de gezondheidseindtermen een bittere pil. Kinderen en jongeren zullen op school doorverwezen worden naar hulpverlening, die zelf al sterk onder druk staat, voor problemen die vermeden konden worden. Naast de menselijke kost voor die leerlingen, is dit ook financieel de duurdere optie voor de leerling en de samenleving: preventie is kostenefficiënter dan hulpverlening.
Het is nu rekenen op gemotiveerde directies en leerkrachten. De ruggensteun die de afgeschafte eindtermen hen boden, is weggevallen. De preventieve gezondheidssector staat klaar om de expertise en het aanbod over gezondheidsbevordering te delen met de scholen. Of toch met de scholen die er de tijd voor vinden en vrijwillig het engagement aangaan. We hopen op kritische ouders en grootouders tussen de parlementsleden, die de minimumdoelen nog moeten goedkeuren. Daarnaast hopen we dat gezondheid in de volgende herzieningen van de minimumdoelen wel het gewicht krijgt dat het verdient, en dat de expertise van gezondheidsorganisaties hierin wordt meegenomen. We rekenen erop dat de onderwijskoepels intussen de leemte vullen door concrete, evalueerbare leerplandoelen op te stellen. Want als er iets is wat iedereen wil, dan is het wel dat onze kinderen kunnen opgroeien tot gezonde, weerbare volwassenen.
Door Wannes Magits (Sensoa vzw), Hanna Peeters (Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs vzw), Jolien Jonckheere (Vlaams Instituut Gezond Leven vzw), Mark Michils (Kom Op Tegen Kanker), Sandrina Schol (Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding vzw)
